B vitaminleri, önemli biyolojik rollere sahip; suda çözünebilen vitaminler olup vücutta depolanamazlar. Vücut ihtiyacı kadar B vitaminini kullanır ve fazlası vücuttan atılır. Bundan dolayı B vitaminleri günlük olarak düzenli alınmalıdır. Vitamin eksikliğine bağlı olarak ortaya çıkan belirtiler vitaminin çeşidine göre değişiklik gösterdiği için konu hakkında bilgi sahibi olmak erken tanı ve müdahale açısından oldukça önemlidir.
B vitaminleri bilişsel işlevler üzerinde etkilidir. Bilişsel işlevler; hafıza, öğrenme, uzamsal yönelim, akıl yürütme, yargılama ve değerlendirmeyi içeren çeşitli beyin fonksiyonlarıdır. B vitamini eksikliği nedeniyle aşırı halsizlik ve unutkanlık gibi sorunlar görülebilir. Bu işlevlerin azalması, hafif kognitif bozukluk olarak başlayan ve demansa kadar giden ilerleyici bir durumdur.
B vitaminleri bilişsel işlev dışında enerji metabolizması ile de ilişkili bir vitamin grubudur. Ancak bilinenin aksine B vitamini vücuda direkt enerji sağlamaz, B vitamini eksikliği ilişkili olan enerji metabolizmasını olumsuz etkileyerek vücutta halsizlik ve enerji düşüklüğüne neden olabilir. B vitaminleri vücudun enerji kaynağı olarak kullandığı yağ, protein ve karbonhidratların emilimini sağlar. Bunun yanı sıra, yeni hücre üretimi, amino asit yıkımı ve oksijen taşınması gibi metabolizmada önemli görevler üstlenir.
Vitamin eksikliği birkaç temel nedene bağlı olarak ortaya çıkabilir. Bu nedenler; yetersiz beslenme, vücudun yeterli miktarda emilim yapamaması ya da vücutta eksikliğe neden olan herhangi bir hastalıktır. Aynı zamanda, alkol bağımlılığı B vitamini emilimini ciddi oranda azaltır.
B1 Vitamini (Tiamin)’nin temel görevi; hücrelerin ihtiyaç duyduğu enerjiyi ortaya çıkarmak ve sinir sisteminin çeşitli fonksiyonlarına yardımcı olmaktır. Eksikliği gelişmiş ülkelerde nadir olmakla birlikte; eksikliğinde beriberi hastalığı, aşırı kilo kaybı, kafa karışıklığı, yorgunluk görülebilir.
B2 Vitamini (Riboflavin)’nin temel görevi; vücuda alınan karbonhidrat, protein ve yağların sindirimine yardımcı olmaktır. Vücuttaki birçok enzimin çalışma mekanizmasında rol alması nedeniyle, B2 vitamini eksikliği çeşitli hastalıklara yol açabilir.
B3 Vitamini (Niasin)’in temel görevi; enerji metabolizmasına katılmak, enzim ve hormon yapısına katılmak, DNA üretimi, sinirim sistemi ve sinir sistemine katılmaktır. Eksikliğinde pellegra adı verilen bir hastalık ortaya çıkabilir. Cilt problemleri, yorgunluk hissi, depresyon ve hafıza kaybı da görülebilir.
B5 Vitamini (Pantotenik Asit)’in temel görevi; protein üretimi ve koenzim olmak gibi görevlerinin yanında enerji metabolizmasında rol oynamaktadır. B5 vitamini eksikliği genellikle el-ayak uyuşması, baş ağrısı ve iştahsızlık şeklinde belirti gösterir.
B6 Vitamini (Piridoksin)’in temel görevi; çeşitli enzim reaksiyonlarında görev almaktır. Özellikle beyin gelişimi, bağışıklık sistemi faaliyetleri ve diğer B vitamini türleri gibi besinlerden enerji elde etme süreçleri açısından oldukça önemlidir. Eksikliğinde semptomlar hafif seyredebileceği gibi depresyon, anemi, düşük bağışıklık sistemi olarak da kendini gösterebilir.
B7 Vitamini (Biyotin ve/veya Biotin)’in temel görevi; vücutta özellikle yağ ve glikojen sentezi için gereklidir. Enerji metabolizmasında da rol alır. Biyotin eksikliğinin yaygın belirtileri arasında saç dökülmesi, tırnak ve ciltte sağlıksız görünüm yer alır.
B9 Vitamini (Folik Asit, Folat)’nin temel görevi; DNA ve RNA protein yapılarının metabolik süreçlerinde yer almaktadır. Özellikle gebeliğe hazırlık ve gebelik sürecinde folik asit alımının yeterli olması önemlidir. Folik asit yetersizliğine sahip kadınların bebeklerinde anomaliler görülmektedir.
B12 Vitamini (Kobalamin)’nin temel görevi; kırmızı kan hücrelerinin yapımı, DNA ve miyelin sentezinde folik asitle birlikte çalışmaktır. B12 vitaminin geri emiliminde rol alır. Çinko ve magnezyum gibi minerallerin fonksiyonlarında etkilidir. B12 vitamini, hayvansal kaynaklı gıdalarda bulunur. Eksikliğinde megaloblastik anemi görülmektedir.
- Hamamcıoglu, A. & Karabaş, E. (2021). Yaşlanmada Beyin Sağlığı ve B Vitamini. Batı Karadeniz Tıp Dergisi, 5 (3), 331-336. DOI: 10.29058/mjwbs.871573
- Tülay ÖZCAN *, Serap BAYSAL (2016). Vejetaryen Beslenme ve Sağlık Üzerine Etkileri. U. Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi, 2016, Cilt 30, Sayı 2, 101-116
- Ünsal, A. (2019). Beslenmenin Önemi ve Temel Besin Öğeleri. Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2 (3), 1-10.
- Hilal ŞİMŞEK1, Yasemin KARAAĞAÇ2, Esra TUNÇER1, Hülya YARDIMCI (2021). Gebelikte Folik Asit, B12 Vitamini, D Vitamini ve İyot Destekleri Kullanmak Gerekli Midir? Olası Riskler. DOI: 10.17517/ksutfd.832401.
- Gençoğlu, C., Demir, S.N., Demircan, F. (2021). Sporda Beslenme ve Ergojenik
Destek Ürünleri; Bir Geleneksel Derleme, Atatürk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 23(4). - Doç. Dr. Gülhan Samur (2012) Hacettepe Üniversitesi- Sağlık Bilimleri Fakültesi
Beslenme ve Diyetetik Bölümü. Vitaminler Mineraller ve Sağlığımız.
